ناوەندی کاروباری یاسایی یەكێتی دەقی رەشنووسی پرۆژەی
لامەرکەزی بڵاوکردەوە کە پێشکەشی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کردبوو.
دەقی پڕۆژەكە:
ڕەشنووسی پەیڕەوی ژمارە
( ) ساڵی ٢٠٢٠
پەیڕەوی نا ناوەندێتی بەڕێوەبردن و
دارایی لەهەرێمی كوردستان – عێراق
پاڵپشت بە بڕگەی ( ٣ ) لەمادەی (
هەشتەم ) لە یاسای ئەنجومەنی وەزیران ژمارە ( ٣ )ی ساڵی ١٩٩٢ هەمواركراو، و ئاماژە
بە ئاستی كارگێڕی هێڵە گشتییەكانی بەرنامەی كاری كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی
كوردستان، و پشت بەستن بەیاسای پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان ژمارە ( ٣ ) ساڵی
٢٠٠٩، و یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگا و قەزا و ناحیەكان لە هەرێمی كوردستان
ژمارە ( ٤ )ی ساڵی ٢٠٠٩، و یاسای ئیدارەی پارێزگای هەڵەبجە ژمارە ( ١ )ی ساڵی
٢٠١٥، و بڕیاری پەرلەمانی كوردستان تایبەت بە پاڵاوتن و پەسەندكردنی قائیمقام و
بەڕێوەبەری ناحیەكان ژمارە ( ١ )ی ساڵی ٢٠١٥، و پشتبەستن بە ئەحكامی مادەكای (
دووەم ) و ( پێنجەم ) و ( شەشەم ) لەیاسای ژمارە ( ٣ )ی ساڵی ٢٠٠٩، و بەمەبەستی
ڕێكخستنی تایبەتمەندی و دەسەڵاتەكانی ئەنجومەنی پارێزگاكان و كارگێڕییان لەهەرێمدا
و پەرەپێدانیان، و لەپێناو بەدیهێنانی پرەنسیبی ناسەنتەرت لە دابەشكردنی
دەسەڵاتەكان بەمەبەستی ئاسانكاری و چاككردنی گەیاندنی خزمەتگوزارییە گشتیەكان بە
هاوڵاتییان و پاراستنی ماف و بەرژەوەندییەكانی دانیشتوانی پارێزگا و ئیدارە
سەربەخۆكان لەسەر بنەمای دادپەروەری و شایستەبوون، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی
كوردستان لە كۆبونەوەی ئاسایی خۆی ژمارە ( ) لە ڕۆژی
( / /٢٠٢٠ ) ئەم پەیڕەوەی خوارەوەی
دەركرد:
مەبەست لە ناناوەندێتی بەڕێوەبردن و
ئامانجەكانی
مادەی یەكەم /
بۆ مەبەستەكانی ئەم پەیڕەوە (
ناناوەندێتی بەڕێوەبردن ) بریتییە لەدابەشكردن و دابەزاندنی دەسەڵاتە كارگێڕی و
دارایی و تەكنیكی و یاساییەكان لەنێوان حكومەتە خۆجێیەكان و دامەزراوە
ناوەندییەكان لە هەرێمی كوردستان .
مادەی دووەم /
ئامانجەكانی ئەم پەیڕەوە بریتین
لەمانەی خوارەوە :
١- چەسپاندنی لامەركەزییەتی ئیداریی
پارێزگاكان و شۆڕكردنەوەی دەسەڵاتەكان و دابەشكردنی ئەرك و بەرپرسیارێتی.
٢- نەهێشتنی ڕۆتین و خێرا ڕاپەڕاندنی كاری هاوڵاتییان
٣- زامنكردنی دابەزاندن و شۆڕكردنەوەی
دەسەڵاتە كارگێڕی و دارایی وتەكنیكی و یاساییەكان لە وەزارەت و دەستە و دەزگا و
ئەنجومەنە ناوەندییەكان بۆ فەرمانگەكان و سنوری پارێزگاكان و یەكە كارگێڕییەكان.
٤- زامنكردنی دابەشكردنی داهاتە گشتییەكان
لەهەرێم لەنێوان پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكان لەسەر بنەمای دادپەروەری و
شایستەبوون.
مادەی سێیەم /
1- دابەشكردن و دابەزاندنی ئەو
دەسەڵاتە كارگێڕی و دارایی و تەكنیكی و یاساییانەی لەخشتەی هاوپێچی ئەم پەیڕەوە
هاتوون بە پارێزگار كە لانی كەم دەسەڵاتەكانە و دەكرێت دەسەڵاتی زیاتر لەوانەش
دابەزێندرێت .
2- پێویستە لەسەر پارێزگار بەشێك
لەدەسەڵاتەكانی هاتوو لەبڕگەی ( ١ )ی سەرەوە دابەزێنێت بۆ سەرۆكی یەكە
كارگێڕییەكان.
3- خشتەی هاوپێچكراوی ئەم پەیڕەوە
هەمان هێزی پاپەندكاری پەیڕەوەكەی هەیە.
مادەی چوارەم /
یەكەم : داهاتەكان
تۆماركردنی سەرجەم داهاتی پارێزگا و
ئیدارە سەربەخۆكان بەجیا لە ئەژمارێكی بانكی تایبەت بە پارێزگا یان ئیدارەی
سەربەخۆ كە لەم سەرچاوانەی خوارەوە بەدەستدێت:
1- داهاتە نانەوتی و گازییەكان .
1- باجەكان .
2- گومركەكان .
3- رسومات .
4- داهاتە جۆربەجۆرەكانی خزمەتگوزاری
دەروازە سنوورییەكان .
5- داهاتی بەكرێدان و موساتەحە و
فڕۆشتن و ڕەفتاركردن بە موڵك و ماڵی گشتی گواستراوە و نەگواستراوە .
6- سزا داراییەكان ( غرامات )
2- بەخشین و هاوكاریی و پیتاكی بەخشراو .
3- بەشە بودجەی پارێزگا لە بودجەی گشتی
ساڵانەی عێراقی فیدڕاڵ .
دووەم /
هەموو قۆناغەكان و چالاكییەكانی
پەیوەست بە پرۆسەكانی نەوت و گاز و سامانە سروشتییەكان بە هەماهەنگی دەبێت لەگەڵ
پارێزگا، بۆ ئەو مەبەستەش پارێزگار یان سەرپەرشتیاری ئیدارەی سەربەخۆ ئامادەی
كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی هەرێمی بۆ كاروباەی نەوت و گاز دەبێت لەكاتی گفتوگۆكردن و
بڕیاردان لەسەر ئەو قۆناغ و چالاكییەی دەكەوێتە سنوری جوگرافیاكەی و بەپێی
تایبەتمەندیتی بۆ زامنكردنی بەشداری لەبڕیاردان و دابینكردنی ماف و شایستە
داراییەكانی و پاراستنی بەرژەوەندی دانیشتوانەكەی .
مادەی پێنجەم /
خەرجیەكان
لەدوای داشكاندنی بڕێك لەداهاتی
ناوخۆی پارێزگاكان و ئیدارە سەربەخۆكان كەبەدەستدەهێنرێن لە سەرچاوەكانی هاتوو
لەمادەی ( چوارەم )ی ئەم پەیڕەوە، بۆ مەبەستی بەشداری لەخەرجییەكانی بەكاربردنی
دامودەزگا ناوەندییەكانی سەر ئاستی هەرێم و تەواوكاریی تەرخانكراوی سەرباری بۆ
مووچە و خەرجییەكانی كارەبا بەپێی ڕێژەی دانیشتوانی هەر پارێزگا و ئیدارەیەكی
سەربەخۆ و بەپێی ڕێككەوتن، ئەوا پارێزگا و ئیدارەی سەربەخۆ دەسەڵاتی خەرجكردنی
ئەمانەی لای خوارەوەی دەبێت لەبەر ڕۆشنایی ڕێنماییە داراییەكان دوای داڕشتنەوەی
ئەو ڕێنماییە داراییانەی بەجۆرێك لەگەڵ ئەحكامەكانی ئەم پەیڕەوە بگونجێت :
1- خەرجكردنی بودجەی بەكاربردنی
پەسەندكراوە ( جگە لەمووچە ) لەسنوری پارێزگا .
2- خەرجكردنی بوودجەی وەبەرهێنان بە
پەسەندێتی ئەنجومەنی پارێزگا .
مادەی شەشەم /
1- بەمەبەستی جێبەجێكردنی بڕگەكانی ئەم
پەیڕەوە ئەنجومەنێك پێكدێت بەناوی ( ئەنجومەنی هەماهەنگی لەگەڵا حكومەتە
خۆجێتییەكان ) بەسەرۆكایەتی ( سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران ) و جێگرایەتی جێگری
سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، و ئەندامێتی هەریەك لە ( وەزیری دارایی و ئابووری ،
وەزیری سامانەسروشتییەكان ، وەزیری ناوخۆ ، وەزیری پلاندانان ، سەرۆكی دیوان ،
سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران ، پارێزگارەكان و سەرپەرشتیاری ئیدارە سەربەخۆكان ) كە
دواتر بە پەیڕەوێكی ناوخۆیی وردەكاری ئەم ئەنجومەنە ڕێكدەخرێت .
2- ئەم ئەنجومەنە كاردەكات بۆ :
1- چۆنیەتی و دابەشكردنی دەسەڵاتەكان.
2- چاودێری جێبەجێكردنی دەسەڵاتەكان لە
پارێزگاكاندا .
مادەی حەوتەم /
لەكاتی دروستبوونی هەر دۆخێكی
نەخوازراو كە ببێتە هۆی ئەوەی بودجەی ساڵانە پەسەند نەكرێت لەلایەن پەرلەمانی
كوردستانەوە، ئەوا ئەو پارێزگایە پڕۆژە بودجەكەیان بەركار دەبێت .
مادەی هەشتەم /
پارێزگار دەسەڵاتی دەركردنی ڕێنمایی
هەیە دوای پەسەندكردنی لە ئەنجومەنی پارێزگا بۆ ئاسانكاری جێبەجێكردنی دەسەڵاتەكان .
مادەی نۆیەم /
لەكاتی دەركردنی هەر پەیڕەو و
بڕیارێك لە ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ كاریگەری هەبێت لەسەر بڕگە و مادەكانی ئەم
پەیڕەوە، دەبێت ڕەزامەندی پارێزگاكە وەربگرێت .
مادەی دەیەم /
كار بەهیچ پەیڕەو و بڕیار و
ڕێنماییەك ناكرێ بە پێچەوانەی بڕگە و مادەكانی ئەم پەیڕەوە بێت .
مادەی یانزەیەم /
ئەم پەیڕەوە جێبەجێ دەكرێت لەڕۆژی
پەسەندكردنییەوە .