(بەشی یەکەم)
ماوەیەکە بابەتی مەترسی ڕوخانی قەوارەی هەرێم زۆر بەچڕی باسی لێدەکرێت. وەک بڵێی زانیاری لەناوچونی قەوارەی هەرێم دزەی کردبێت و لە وێسگەی کۆتایی نزیک کەوتبینەوە. ئەو قەوارەیەی کە ئەگەر تروسکاییەکیش بێت تاکە دەریچەی گەورەترین (لەڕوی ژمارە) میللەتی بێ دەوڵەتی سەر گۆی زەویە.
ناچمەوە سەر بەڵگە مێژوویەکان، کە گەواهی هۆکارەکانی سەربەخۆ نەبوونی کوردستان دەدەن. لەبری ئەوە هەڵوێستە لەسەر هەل و مەرجی ئێستای قەوارەی هەرێمی کوردستان دەکەم. بۆ ئەو مەبەستەش بابەتەکە لە دوو تەوەری هۆکاری ناوخۆ و هۆکاری دەرەکی کورت دەکەمەوە. چونکە ئەگەر قەوارەی هەرێم بەرەو داڕمان بچێت، ئەوا بە دڵنیاییەوە لەژێر کاریگەری ئەو دوو پاڵەپەستۆ سیاسیەدایە.
هۆکاری ناوخۆ:
بۆ مسۆگەرکردنی بەهێز بوون و مانەوەی قەوارەی سیاسی هەر وڵاتێک، بوونی ئیدارەیەکی یەکگرتوو، ناوەندێکی دەسەڵاتی بەهێز (تەنانەت نیمچە بەهێز) زۆر گرنگە.
ناوەندێکی دەسەڵاتی سیاسی کە بە یەکگرتوویی و بە بەرنامەیەکی نیشتیمانی ئیدارەی وڵاتی کرد، دە توانێت دامەزراندنی سیستەمێکی ئابوری بەهێز مسۆگەر بکات. چونکە دواجار سیاسەتی حەکیمانە و حوکمڕانی حەکیمانە، لە ئابوریەکی سەقامگیر و بەهێز جیاناکرێتەوە. بەداخەوە لەهەرێمی کوردستان ئێمە نەمانتوانیوە ئەو یەکڕیزی نیشتیمانیە مسۆگەر بکەین. دیاردەی دوو ئیدارە یی لە خۆرهەتاوی ڕۆژێکی هاوینان ڕوناکترە و کەس ناتوانێت نکۆڵی لێ بکات. ئەم دوولەت بوونەش سێ جومگەی (سیاسی، ئابوری، سەربازی) تێپەڕاندوە و بوەتە هۆکاری دوولەت بوونی کۆمەڵایەتیش، کە هەندێک جار ئێمەی خەڵکی سلێمانی و هەورامان و گەرمیان، کە باس لە دهۆک و هەولێر دەکەین، وەک ئەوە وایە باسی وڵاتێکیتر بکەین، پێچەوانەی ئەمەش ڕاستە.
بێگومان ئەم دوولەت بوونە پێگەی هەرێمی کوردستانی لاواز کردوە، بەجۆرێک کە ئینتیمای نیشتیمانی لاواز کردوە و میللەت نازانێت کە ئایا ناسنامەکەی هەولێر، دهۆک و سلێمانیە، یان خاوەنی ناسنامەی کوردستانیە. ئەم ڕاستیانەی باسمان کردن نهێنیەکی تایبەت نین کە بە ئەمنی نیشتیمانیەوە بەسترابنەوەو باسکردنیەن بڤە بێت. بۆ کەس ماوە لە کوردستان ئەم ڕاستیانە نەزانێت؟..
شتەکان کاتێک پێیان دەگوترێت (نهێنی) کە لە نێوان دوو سێ کەس دەر نەچێت و دزە نەکات.
بەم ڕۆژگارە ئەم مەسەلەیە لە چایخانەو، لەبارەگا حیزبیەکان، لە فەرمانگە حکومیەکان و لە ماڵان باسی لێوە دەکرێت، ئیتر ئەوە کوێی نهێنە؟
ئەم دیاردەیە (دوو ئیدارەیی) مەترسیەکی کوشەندە یە وقەیرانێکی گەورەیە. ئینسان بۆ ئەوەی چارەسەر بۆ قەیران بدۆزێتەوە، دەبێت لەگەڵ یەکتر باسی لێ بکات بۆ ئەوەی چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە، نەک وەکو حوشترمرغ سەر بەناو لمدا بکات و وابزانێت کەس نایبینێت. ئەم دوو ئیدارەییە بۆتە هۆکارێک کە ئێمە هەتا ئێستا خاوەنی ئابوریەکی بەهێز و یەکگرتوو نین و، هەریەکەمەن سەرقاڵی ئیدارەی ماڵ و زۆنی خۆیەتی و، لەڕوی سیاسیەوە قەوارەیەکی یەکگرتوو نین. هەر حیزبەو بە ئارەزوی خۆی دەچێتە بەغداو تاران و ئەنقەرە و دەبێتە بەدیلێکی سەربەخۆ بۆ حکومەتی هەرێم. پارلەمان بوە تە مەیدانی سەنگەرگیری دەمارگیری حیزبی. هێزی پێشمەرگەو دام و دەزگا ئەمنی و هەواڵگریەکان، هیچ حسابێک بۆ دام و دەزگا پەیوەندیدارەکانیان ناکەن (کە حکومەتە).
شازدە ساڵ بەسەر کابینەی یەکگرتودا تێپەڕ دەبێت، کەچی هەتا ئێستاش خاوەنی حکومەتێکی پەرتەوازەین. ئۆپۆزسیۆن وای لە خەڵک گەیاندوە ئەگەر هێرشت کردە سەر حکومەت و توانیت ناشرینی بکەیت، ئەوا دەبیتە بەدیلێکی باشی حوکمڕانی. ئەمانە هەر هەموی خەتای کێیە لە خۆمان زیاتر.
ئەمانە، نەغەزەبێکن لەلایەن خوای گەورەوە بەسەرماندا سەپێنرابێت و، نە نسیب و قیسمەتیشە.
عەیبەیەکی گەورە نیە بۆ ئێمە وڵاتانی ئەوروپی و ئەمەریکا تەکلیفمان لێ بکەن و گوشار بخەنەسەرمان بۆ ئەوەی هێزی پێشمەرگە یەک بخەینەوە؟
خۆمان عەقڵمان پێناشکێت، یان ئیرادەی یەکخستنەوەیمان نیە؟ ئێمەیەک کە ئەمە بارودۆخمان بێت، ئیتر بۆچی سە یرە چارەنووسی قەوارەکەمان داڕمان و ڕوخان بێت؟
ئەم گوتارە لە بەشی دووهەمدا بەردوام دەبێت