گرفت و کاریگەرییەکانی سواڵکردن بە منداڵان و رێگەکانی چارەسەرکردنی

لە جیهاندا گروپ و کەسانی بێویژدان بۆ دەستکەوتنی پارە، لە شەقام و شوێنە گشتییەکان بە چەندین شێوازی جیاواز سواڵ بە منداڵان دەکەن و بێبەشیان دەکەن لە ژیانی منداڵی خۆیان، کە ئەمەش چەندین کاریگەری خراپ لەسەر ئەو منداڵانە جێدەهێڵێت و لێرەدا کاریگەری سواڵکردن بە منداڵان و چارەسەرییەکانی دەخەمەڕوو:
1. ئیستغلالکردن: زۆرجار منداڵی سواڵکەر لەلایەن گەورەکانەوە دەقۆزرێتەوە و ناچاریان دەکەن سواڵ بکەن و دواتر پارەکەی لێوەردەگرن. منداڵەکان خۆیان هیچ قازانجێک لەو سواڵکردنە ناکەن و زۆرجار لە هەژاریدا دەهێڵرێنەوە.
2. پەروەردە: زۆرجار منداڵانی سواڵکەر ناتوانن بە شێوەیەکی ڕێکوپێک بچنە قوتابخانە، ئەمەش سووڕی هەژاری بەردەوام دەکات و دەرفەتی جوڵەی بەرەو سەرەوەیان لێ زەوت دەکرێت.
3. لاوازی: منداڵانی سواڵکەر تووشی جۆرەها دەستدرێژی دەبن، لەوانە دەستدرێژی جەستەیی و سۆزداری و سێکسی. هەروەها مەترسی بازرگانیکردنیان لەسەرە یان کەوتنە دۆخی کاری زۆرەملێ.
4. تەندروستی: منداڵانی سواڵکەر زۆرجار بەهۆی بارودۆخی ژیانیان و دەستنەکەوتنی چاودێری تەندروستی دروستەوە تووشی خراپی تەندروستی و بەدخۆراکی دەبن.
5- چەواشەکاری کۆمەڵایەتی: زۆرجار منداڵانی سواڵکەر لەناو کۆمەڵگاکانیاندا چەواشەکاری و دوورخستنەوە دەکرێن، ئەمەش دەبێتە هۆی زیاتر پەراوێزخستن و گۆشەگیری.
6- زەبر و زەنگی دەروونی: منداڵی سواڵکەر بەهۆی ئەزموونەکانیان لەسەر شەقامەکان و ئەو ئیستغلالانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، ڕەنگە تووشی زەبر و زەنگی دەروونی ببن. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی کێشەی تەندروستی دەروونی درێژخایەن.
7- نەبوونی دەرفەت: منداڵانی سواڵکەر لە چانسی پەرەپێدانی کارامەیی و دەستڕاگەیشتن بەو دەرفەتانە بێبەش دەکرێن کە دەتوانێت یارمەتیان بدات داهاتوویەکی باشتر بۆ خۆیان بنیات بنێن.
چارەسەرکردنی کێشەکانی سواڵکردنی منداڵان پێویستی بە ڕێبازێکی فرەڕەهەند هەیە کە دەستێوەردانی حکومەت و پشتیوانی کۆمەڵگا و هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی هۆکارە بنەڕەتییەکانی هەژاری و ئیستغلالکردن لەخۆبگرێت. ئەمەش لەوانەیە دابینکردنی دەستڕاگەیشتن بە خوێندن، چاودێری تەندروستی و خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان، هەروەها جێبەجێکردنی یاسا و سیاسەتەکان بۆ پاراستنی مافەکانی منداڵان و ڕێگریکردن لەخۆبگرێت
بنبڕکردنی سواڵکردنی منداڵان پرسێکی ئاڵۆزە کە پێویستی بە ڕێبازێکی هەمەلایەنە هەیە لە ئاستە جیاوازەکاندا. لێرەدا چەند ستراتیژی و کردارێکی ئەگەری دەخەینەڕوو کە دەتوانن یارمەتیدەر بن لە چارەسەرکردنی کێشەی سواڵکردنی منداڵان:
1. بەهێزکردن و جێبەجێکردنی یاساکان: پێویستە حکومەتەکان یاساکان بەهێز بکەن و جێبەجێی بکەن کە ئامانجیان ڕێگریکردنە لە سواڵکردن و ئیستغلالکردن و بازرگانیکردن بە منداڵان. هەروەها پێویستە ئەم یاسایانە سزا بۆ ئەو کەسانە دابین بکرێت کە منداڵان دەقۆزنەوە و ناچاریان دەکەن سواڵ بکەن.
2. بەرنامەکانی هاوکاری کۆمەڵایەتی: دەزگاکانی حکومەت و ڕێکخراوە قازانج نەویستەکان دەتوانن پاڵپشتی بۆ خێزانە پێویستەکان بکەن، وەک دەستڕاگەیشتن بە خوێندن و چاودێری تەندروستی و خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان، بۆ کەمکردنەوەی ئەو فشارە ئابووریانەی کە دەبنە هۆی سواڵکردنی منداڵان.
3. هەڵمەتی هۆشیاری: بەرزکردنەوەی هۆشیاری گشتی سەبارەت بە مافی منداڵان و کاریگەرییە زیانبەخشەکانی سواڵکردنی منداڵ. کۆمەڵگا و خێزانەکان پەروەردە بکەن دەربارەی مەترسی و دەرئەنجامەکانی سواڵکردنی منداڵان و هاندانی ڕاپۆرتکردنی حاڵەتەکانی ئیستغلالکردنی منداڵان.
4. پرۆگرامی چاکسازی و ئاوێتەکردنەوە: دروستکردنی پرۆگرامێک کە ئامانجی چاکسازی و تێکەڵکردنەوەی منداڵانی سواڵکەر بۆ ناو کۆمەڵگە. ئەم بەرنامانە دەتوانن بریتی بن لە ڕاوێژکاری زەبر، پەروەردە، ڕاهێنانی کارامەیی و پشتگیری خێزان بۆ ئەوەی منداڵان بتوانن لە سواڵکردن دوور بکەونەوە.
5. پاڵپشتی کار و بژێوی: پاڵپشتیکردنی خێزانەکان بە دەستپێشخەرییەک کە دەرفەت بۆ بژێوی بەردەوام و دامەزراندن دەڕەخسێنێت، کەمکردنەوەی پێویستی دارایی بۆ منداڵان بۆ سواڵکردن.
6. بەهێزکردنی خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان: بەهێزکردنی خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان و دەزگاکانی پاراستنی منداڵان بۆ ناسینەوەی پێشوەختە، دەستێوەردان و پشتگیریکردنی منداڵانی مەترسیدار یان ئیستغلالکراو.
7. هاوکاری و هەماهەنگی: دامەزراندنی هاوبەشی و هاوکاری لە نێوان دەزگاکانی حکومەت و ڕێکخراوە ناحکومییەکان و ڕێکخراوە کۆمەڵایەتییەکان بۆ چارەسەرکردنی هۆکارە بنەڕەتییەکانی منداڵ.