بیست و هەشتی ئازار، رۆژێک بۆ دەرکەوتنی سیاسەتمەدارە گەنجەکە لەمۆسکۆ، سمبولى دەسەڵاتی جیهانی، پێگەیەکی نێودەوڵەتی بۆ سەرۆکی یەکێتی، لەسەر رێچکەى تاڵەبانی باوک.
دەرکەوتنەکانی بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لەشارى مۆسکۆ و لەبەردەم ئایکۆنە سیاسی و رۆشنبیری و کلتورییە دێرینەکانی و لەنێو گۆڕەپانی سوردا وایکردووە بپرسین، مێژوو و نهێنیی ئەم شوێنەوارانە چین.
کڵێسای قەشە باسیل
سیمبولى سەرکەوتن بەسەر تەتەرى تورکی
مێژووەکەى دەگەرێتەوە بۆ 464 ساڵ لەمەوبەر و بەتایبەت ساڵى 1555 کە ئیڤانی چوارەم کەمیری مۆسکۆ و قەیسەرى گشتی رووسیا بوو، بۆستنک یاکفلۆفی راسپارد کەئەندازیارێکی بیناسازی بوو ئەم کڵێسایە دروست بکات لەبەرى باشورى خۆرهەلاتی گۆرەپانی سور بۆ شکۆی یادی رووخانی خانیە قازان کەتێییدا سوپاى رووسیا سەرکەوتنیان بەدەستهێنا بەسەر تەتەری مەغۆلدا.
باخچەى پێشەوەى کڵێساکە پەیکەرێکی برۆنزی هەریەک لە دیمتری بوزارکسی و کوزما میننى تێدایە کەسەرۆکایەتی ئەو سوپایەى روسیایان کرد لەدژى داگیرکەرە پۆڵەندییەکان لەکۆتایی ناکۆکیەکانی ناوەراستی سەدەى 16 و سەرەتاى سەدەى 17دا.
لەکاتی بنیاتنانیدا ئەم کڵێسایە وەک نمایشێکی هێزی سەربازیی و رێزلێنان بوو لەسەرکەوتنی رووسیا لەجەنگی روسیا بەسەر قازان دا کەدەوڵەتێکی تەتەرى تورکی بوو، چەندین سەدە بەردەوام بوو.
کڵێساکە بەناوبانگترین باڵەخانەکانی روسیا و سیمبولی نێودەوڵەتی شارى مۆسکۆیە، کە مانایەکی سیاسی زۆر ڕوونی هەیە.
لەویش بەناوبانگ تر قەلاى کرملینە ناوەندی دەسەلاتی سیاسی و ئایکۆنی رۆشنبیری روسییە، ناوچەیەکی سەرنجراکێش و ئاماژەیە بۆ دڵى روسیا لەرووى سیاسی و جوگرافییەوە، لەپشت ئەو قەلا سوورەوە کەکەوتۆتە سەر گردی بۆرۆفیسکی لەسەر رووبارى مۆسکۆ، قەیسەرى رووس ژیا و سەرکردەکانی یەکێتی سۆڤیەتی جاران چاودێرى ئاراستەى جەنگەکانیان کرد و ئەمڕۆش بوتین ئایندەى رووسیاى فیدراڵ دەکێشێت.
رووسیا هێزە جیهانییەکە
رووسیا ئەو هێزە جیهانیەى بەسەرۆکایەتیى ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی رووسیا، توانی هەموو ئامانجەکانی بهێنێتە دی لەسوریا و لەشانۆی هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا.
رووسیا پێى وایە ئەمریکا بەتەنیا ناتوانێت چارەسەرى کێشەکانی ئێستاى جیهان بکات، بۆیە سیاسیەتی دەرەوەی خۆی دارشتووە و لەپلانی دیپلۆماتی خۆیدا دەستی بەپێشکەوتن کردووە.
ئاراستە سیاسیەکانی دەرەوەى رووسیا کەلەمانگی شوباتی رابردووەوە دەستى پێکراوە زۆرینەیان پشت بەپێویستی بەکارهێنانی شێوازەکانی کارى سیاسی دەرەوە دەکات لەنێویاندا دیپلۆماسی ئابورى و خۆ رێکخستن لەگەڵ شەپۆلى زانیارى جیهانیدا.
وەک بوتین دووپاتی کردەوە دەبێ جیهان بەپەلە بگۆڕێت چونکە ئاراستەکانی جیهانگیری مەترسی زۆرى شاردۆتەوە، لەنێویاندا ناوچەکانی خۆرهەلاتی ناوەراست یەکێکە لەوناوچانەى کەهەژانی سیاسی و ئەمنی و کۆمەلایەتی و ئابورى و تایفی و رەگەزی و ئاینی مەترسیدارى تێدا روودەدات، چەندین دۆسیەى هەستیارى هەیە کەمۆرکێکی نێودەوڵەتی هەیە، مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو دۆسیانەدا ئاراستەى ستراتیژی هەیە چونکە پەیوەندیدارە بەئایندەى مرۆڤایەتی بەشێوەیەکى گشتی و چارەنوسی چەندین دەوڵەت و هاوسەنگی هێزی نێودەوڵەتی بەتایبەت.
سەرۆک بافڵ و گۆڕەپانی سور
دیدارە دبلۆماتیەکانی سەرۆک بافڵ لەم کاتەدا کەهەرەشەى ئیقلیمی لەسەر عێراق و ناوچەکە هەیە، سەلمێنەرى خەمخۆری سەرۆکی یەکێتیە وەک سەرۆکێکی ژیر کەپێشوەخت درک بەمەترسییەکان دەکات و رێگاچارەى بۆ دەدۆزێتەوە تا گەلەکەى لەنەهامەتیەکان بپارێزێت، هەروەک مام جەلال تاڵەبانی باوکیی، کە رێبازێکی روونی کێشا لەپەیوەندی سیاسی لەگەڵ وڵاتانی جیهان و توانی لەپێشمەرگایەتیەوە تا کۆشکی کۆمارى ، چەتری کۆکەرەوەى دژە سیاسیەکان بێت و رەچاوی سیاسەتی جیهانیش بکات و عێراق و هەرێم بگەیەنێتە کەنارى ئارام.
تاڵەبانی کوڕ، ئێستا دەست لەناو دەستی سێرگی لاڤرۆڤی وەزیری دەرەوەی رووسیایە کەلەوەڵامی نیگەرانییەکانیدا بەڕوونی پێی وتووە قبوڵ کراونیە عێراق بکرێتە گۆڕەپانی رووبەرووبونەوەى وڵاتانی تر.
گەر نەیارانی سەرۆک بافڵ بەسەردانێکی ئاسایی بزانن، ئەوا دەرکەوتنی سەرۆکی یەکێتی لەگۆڕەپانی سورەوە لەمۆسکۆ، ئاماژەیەکی حاشا هەڵنەگرى سەرۆک بافڵ بۆ مسۆگەرکردنی پێگەى خۆی لەنێو سیاسیەتی جیهانی و کێشمەکێشى وڵاتە زلهێزەکاندا.