داعش و هزری توندڕەوی لە عێراق و کوردستان

دەرکەوتەی داعش و هاوکات لەناوچەکانی عیراق و کوردستان پێشهاتێکی بۆردیبوو کە زیان و کاریگەریەکی گەورەی لەسەرئاسایشی ناوچەکان هەبوو.

ئەم گرووپەتوندڕەوانە لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا بووەهۆی کوشتن و شەڕ و ناسەقامگیری لە هەرێمیکوردستان و باشوری عیراق. کۆمەڵگاینێودەوڵەتی هەوڵیان داوە بۆ مەحکوم کردن و بەرەنگاربوونەوەی پێشهاتەکان کە لە ئێستادابەشێک لە توانای داعش شکاوە و بەتوندی کەمترنلەبەر هەوڵی هێزە ئەمنیەکان و رێکخراوەنێودەوڵەتیەکان.

ئەم پەرەسەندنە هێشتا زۆرمەترسی لەسەر ئاسایشی ناوچەکە هەیە و پێویست بە هەوڵێکی زیاتر هەیە لەلایەن هەمولایەنەکانەوە بۆ پاراستنی سەقامگیری و پیشەسازیی ناوچەکە.

کێشەکانی داعش و هەرەسی لە کوردستان و عیراق چۆن چارەسەر دەکرێن؟ لە کێشەکانی داعش دا و بەردەوام لەگەڵچالاکیەکانی داعش و هەرەسی لە کوردستان و عیراق، چەند رێگاچارە سەرەکیەک بۆ چارەسەری ئەم کێشانە بریتین لەهاوکاری و هاوسەنگی بەردەوام لەنێوان هێزەئەمنیەکانی هەرێمی کوردستان و هێزەکانی حکومەتیعیراق بۆ هەماهەنگی و یەکگرتوویی پێشگیریکاری و بەرەنگاربوونەوەی ئەم گرووپە توندڕەوانە, بەهێزکردنی سنوورەکان و پشتیوانی لە هێزەئەمنیەکان بۆ پاراستنی دژە تیرۆر و دژە چەک و دژەچالاکی توندڕەوانە,بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەی داعش و هەرەسی بەستراتێژیەتی بەردەوام لەلایەن هەوادارانیانەوە، لەوانەپەرەپێدانی پرۆگرامەکانی رێکخستن و کۆمەڵگەیمەدەنی,چەسپاندنی حاکمیەت و دەسەڵاتی حکومەتی عیراقو هەرێمی کوردستان لە هەموو ناوچەکان, رێگاچارەی بەردەوام، ستراتێژی گشتگیر و هاوبەشبە هاوکاری هێزەکانی نێودەوڵەتی بۆ چارەسەریریشەیی ئەم کێشانە. بەم شێوەیە دەتوانرێت هەڕەشەکانی داعش و هەرەسیلەسەر سەقامگیری و ئاسایشی کوردستان و عیراق کەمتربکرێتەوە. 

کێشەکانی داعش و هەرەسی چۆن کاریگەری دەکەن لەسەر ژیانی ڕۆژانەیخەڵکی کوردستان و عیراق؟

کێشەکانی داعش و هەرەسی کاریگەری بەرچاو و نەگونجاویان هەیە لەسەر ژیانی ڕۆژانەی خەڵکی کوردستانو عیراق، لەوانە ناسەقامگیری و ترس: هەر چالاکی و هێرشی داعشو هەرەسی وەک بۆمب دانان، تەقینەوە، و کوشتار هۆیناسەقامگیری و ترسی گەورە لەنێو کۆمەڵگە دەبێت,زیان بە بارودۆخی ئابوری و ژینگەیی: هێرشەکان و شەڕەکان دەبنە هۆی خەرابکردنی نەخشەسازی و زیانگەیاندن بە پیشەسازی، کشتوکاڵ، و ژیان، کەدەبێتە هۆی هەژاری و گرژی کۆمەڵایەتی,گورزاندن و ئاوارەیی: هێرشەکان و ناسەقامگیریهۆی ئاوارەبوونی بەشێک لە خەڵک دەبێت و دەبێتە هۆیقەیرانی مرۆیی و کۆمەڵایەتی,ڕەخنەگرتنی مافی مرۆڤ: هەڕەشەکان و هێرشەکانیداعش و هەرەسی مافی مرۆڤی هاواڵاتیان پێشێلدەکات و دەبێتە هۆی گەندەڵی و کەمکردنەوەی متمانەیخەڵک بە سیستمی حکومی.

بەمشێوەیە، بەردەوامی ئەم کێشە ئەمنیەتی و سیاسیانەخۆشبژێوی و ئاسودەیی ژیانی ڕۆژانەی خەڵک لەکوردستان و عیراق زۆر دەخاتە مەترسییەوە.

چ ڕێگاچارەیەک هەیە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی ئاوارەبوون و قەیرانی مرۆیی لە کوردستان و عیراق؟ بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی ئاوارەبوون و قەیرانی مرۆییلە کوردستان و عیراق، ئەم ڕێگاچارانە دەتوانن بەکاربهێنرێن پشتگیری ماددی و مرۆیی: پێویستە حکومەتیناوەندی عیراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان بەهەمکاری ڕێکخراوەکانی نێودەوڵەتی، پشتگیری مادیو مرۆیی بە ئاوارەکان پەیدا بکەن بۆ پێداویستیژیانیان و هاوکاری باشتر کردنی ئەم قەیرانە, دامەزراندنی ناوەندی پەناگە: پێویستە ناوەندەپیشەییەکان و پەناگەکانی پشتگیری مرۆیی بۆئاوارەکان دابین بکرێن بۆ جێگیربوون و خزمەتگوزاریپێداویستی سەرەکی, پڕۆگرامی دووبارە هێنانەوە و گەڕاندنەوەیئاوارەکان: بە هاوکاری ڕێکخراوەکانی نێودەوڵەتیدەتوانرێت پڕۆگرامێک بۆ دووبارە هێنانەوەی ئاوارەکانبۆ ناوچە دەسەاڵتدارەکانیان دابڕێژرێت و یارمەتیدانبۆ دەستپێکردنەوەی ژیانیان.

4. چارەسەری کێشەکانی سیاسی و ئەمنیەتی: بۆڕیشەکێشکردنی بنەمای ئاوارەبوون و قەیرانەکە، پێویستە ڕێگاچارەی کۆکردنەوەی باشتری سیاسی و ئەمنیەتی بدۆزرێتەوە بۆ هێدزکردنی ناسەقامگیری و دژایەتی لە کوردستان و عیراق.

بەگشتی، هاوکاری و پشتگیری هاوبەشی حکومەت و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان پێویستە بۆ چارەسەرکردنی ئەمقەیرانە مرۆیی و کۆمەاڵیەتییە.

کێشەکانی ئاوارەبوون و قەیرانی مرۆیی لە کوردستان و عیراق چ کاریگەرییەکیان لەسەر ژیانی ڕۆژانەی خەڵک هەیە؟ کێشەکانی ئاوارەبوون و قەیرانی مرۆیی لە کوردستان و عیراق کاریگەرییەکی زۆر نێگەتیڤیان لەسەر ژیانی ڕۆژانەی خەڵک هەیە.

کێشەی خواردن و خواردنەوە: ئاوارەبوون و بێسەروشوێنی وای کردووە زۆربەی ئاوارەکان دەست بەخواردن و خواردنەوەی پێداویستی سەرەکی نەکەن و قەیران لە پەیداکردنی خۆراک و ئاوی خاوێن دروستبکات..

کێشەی تەندروستی: کەمبوونی خزمەتگوزاریتەندروستی و سنوردارکردنی ئەم خزمەتگوزارییە بۆئاوارەکان وای کردووە زۆربەی ئاوارەکان لە کێشەتەندروستییەکان ڕوبەڕوو ببنەوەو کێشەی ماف و ئازادی: ئاوارەبوون و جیاکردنەوەیئاوارەکان لە کۆمەڵگا وای کردووە ماف و ئازادییەکانیانسنوردار بکرێن و گرفتی یاسایی زۆر لە ئاستی ژیانیان دروست ببێت و کێشەی دەرفەتی فێربوون و پەروەردە: قەیرانەکە وایکردووە زۆربەی منداڵەکان و لاوەکان نەتوانن بچنەقوتابخانە و ببنە بەشێک لە سیستەمی پەروەردە کەئەمەش کاریگەری دوورخایەنی لەسەر داهاتوویانهەبێت.

بە گشتی، ئەم کارەساتە مرۆیییە کاریگەری زۆر خراپلەسەر پێداویستییە سەرەکییەکان و ژیانی ڕۆژانەی خەڵکیئاوارە و گەندەڵ کراوە لە کوردستان و عیراق هەیە.